Bije ga glas da je najzeleniji grad u Srbiji. Diči se raznolikom i umešnom arhitekturom i bogatom kulturom. Bio je nepresušno nadahnuće slikarskom velikanu, a njegov miran duh uzburkao je neobuzdani pesnik romantičar. Jedan je od najopevanijih srpskih gradova, na severozapadu mirne Bačke, gde „fijaker stari ulicama luta”.
JER „U TOM SOMBORU SVEGA NA VOLJU”
Prvi put je upisan krajem XIV veka kao Sveti Mihailo ili Sent-Mihalj kada se posed nalazio u vlasništvu ugarske vlastelinske porodice Cobor. Kasnije je i njihovo prezime dodato nazivu, pa je postao Cobor-Sent-Mihalj. Naseobina je sredinom XVI veka pripojena Osmanskom carstvu. Tada se u turskim defterima varoš pominje kao Sombor 1543. godine, jer ga je srpski pravoslavni živalj prilagodio svom jeziku, a Turci se nisu bunili. Krajem XVII veka ulazi u sastav Austrijske carevine, a šezdesetak godina kasnije od carice Marije Terezije dobija status slobodnog i kraljevskog grada. Od tada počinje veliki građevinski i kulturni razvoj Sombora. Posle Prvog svetskog rata ulazi u sastav Kraljevine Srbije.
I danas krasi severozapad naše domovine, blizu obale Dunava. Gostoprimljiv i miran, ali živ grad. Kao što poznati stihovi kažu u njemu „svega na volju”. Na svakom koraku, pored uređenih trgova i parkova, velelepnih je zdanja koja odišu minulim vremenima. Najupečatljivije su Županija, danas Skupština grada, Gradska kuća – Magistrat, Plebanija – Župni dvor, nekadašnji franjevački samostan, Preparandija – Učiteljska škola, Somborsko pozorište, Grašalkovićeva i Kronić palata, a od verskih zdanja ističu se pravoslavna crkva Svetog Đorđa i katolička crkva Presvetog Trojstva. Pogledima divljenja nema kraja.
Nije Sombor zaboravio ni svoja dva velikana. Statua književnika i akademika Veljka Petrovića, koji je svoj rodni grad proslavio kao Ravangrad, postavljena je ispred Gradske bioblioteke. Laza Kostić, pesnik i književnik i nadasve romantičar i neobuzdani duh, sedi na klupi, prepoznatljive razbarušene kose sa knjigom u ruci, ispred kuće u kojoj je živeo sa Julijanom Palanački. Tu je završio svoju najlepšu pesmu Santa Maria della Salute, pred smrt. Počiva na somborskom pravoslavnom groblju.
Diše svojim stablima lipe, kestenа, platana, tise i čuvenog bođoša, kako Somborci nazivaju američki koprivić, visoko listopadno drvo Severne Amerike. kad radoznali posetilac postane umorni šetač, obavezno, ako vreme dozvoljava, treba sesti u male kočije i uz bat kopita još jednom odmerkati sve somborske lepote, onako starinski, gospodski.
JER ŽUPANIJU KRASI NAJVEĆE PLATNO U SRBIJI
Ukrstiše koplja velike vojske Austrije u Turske, na Tisi, kod Sente 11. septembra 1697. godine. Tokom Velikog turskog rata. Turci doživeše strahovit poraz. Može biti jer za protivnika imaše i oko 500 Srba i Bunjevaca. Dva stoleća kasnije, za proslavu milenijuma od dolaska Mađara u ove krajeve, u Pešti 1896. godine, Somborci naručiše prikaz ovog značajnog boja koji im je svakako uticao na sudbinu. Rad je poveren Ferencu Ajzenhutu, Mađaru nemačkog porekla i jednom od vodećih slikara orijentalnih tema svoga vremena. Oslikao je monumentalno realistično delo, dimenzija sedam puta četiri metra. Središna figura je čuveni vojskovođa Eugen Savojski na belom konju, a u pozadini se nazire silovitost bitke. Delo je završeno u Minhenu, gde je izrađen i ram, takođe svojevrsno umetnički rad, od drveta sa pozlatom. Površina slike je sada iznosila 40 kvadratnih metara. Hteli su Somborci nešto grandiozno, ali biće da nisu mnogo razmišljali kako će ga uneti tamo gde su namerili, u zgradu Županije. kad ne mogaše milom, primeniše silu. Probijen je zid iznad balkonskih vrata sve do tavanice. Slika je postavljena 1898. godine u svečanu salu. ona danas izgleda poput malenog muzeja. Tavanicu krase grbovi koji predstavljaju istorijsku prošlost zemalja koje su bile pod upravom Ugarske monarhije, a postavljene su i u drvetu izrađeni kipovi boginja mudrosti Atine i pravde Justicije.
Danas je Bitka kod Sente umetnička dika ne samo Sombora, već cele Srbije. Kako se nalazi u skupštinskoj sali, potrebno je najaviti se, ili pak ljubazno zamoliti gospodina čuvara da se zaviri u ovu malu riznicu, a on će vam ujedno, umesto kustosa, predstaviti velelepno delo.
Ovde se čak i politika čini podnošljivom. kada se zapodene žučna rasprava, nije teško izmestiti se koji vek u prošlost i smirenost potražiti u umetnosti najvećeg ulja na platnu u Srbiji.
JER GALERIJA MILAN KONJOVIĆ DOSTOJNO ČUVA USPOMENU NA VELIKANA
Voleo je da nosi mornarsku majicu. Bila mu je simbol avanture na njegovom moru, slikarstvu, gde se uvek dešava nešto novo, nepredvidljivo. A tu beskrajnu plovidbu ka pučini nisu obojile samo bela i plava. Svoje bogato stvaralaštvo počeo je takozvanom ranom fazom za vreme školovanja po srednjoj Evropi. Odlaskom u Pariz ranih 1930-ih nastaju remek-dela plave faze, koju povratkom u domovinu smenjuje strastvena crvena faza obojena predelima i ljudima Vojvodine. Rat i zarobljeništvo uzimaju danak boji tokom sive faze, kojа opet postaje čista i ozarena na slikama kolorističke faze. Silovita i dramatična dela nastaju tokom najzrelije, asocijativne faze. U poznim godina bio je nadahnut vizantijskim ikonama i freskama. Plodnim opusom od više od 6.000 radova, Milan Konjović pripada samom vrhu srpske likovne umetnosti. Prepoznatljiv je po osobenom stilu ekspresionističkog temperamenta.
Svoje slike „miljenice” s ljubavlju je darovao rodnome gradu, jer one „jedino njemu i pripadaju”. Zbirku od 500 ulja na platnu, akvarela, crteža i tapiserija. Galerija Milan Konjović osnovana je 1966. godine u reprezentativnoj jednospratnici iz XIX veka u samom srcu grada. Početkom XXI veka ćerka Vera darovala je 17 tatinih dela iz porodične zbirke, uz molbu da budu deo stalne postavke u prizemlju. Tu su izloženi i arhivska građa, fotografije, lična dokumenta, pribor za slikanje, autoportret – ulje na lesonitu iz 1978, i poslednji crtež velikog umetnika iz 1993. godine, kada je i preminuo u svom Somboru. Na spratu su tematske izložbe ili postavke po fazama stvaralačkog rada.
Danas zbirku čini skoro 1.100 Konjovićevih radova koji mogu da se pogledaju na računaru, opis dela je omogućen i za slabovide i slepe, a upriličena je i suvenirnica. Savremen i lepo osmišljen prostor u zdanju koje odiše starinom dostojno predstavlja život i stvaralaštvo slikarskog velikana. Celokupni doživljaj upotpunjuje vođenje kustosa, vrsnog znalca i umešnog pripovedača. Galerija Milan Konjović zasigurno je jedno od najuređenijih i najgostoprimljivijih kulturnih zdanja koje smo posetili.
