Sa nama na putu do Žiče

Kada prvi jutarnji zrak pređe preko planine Stolovi i spusti se u dolinu kraljeva, kao nebeski znak obasja jednu od najvećih srpskih svetinja – manastir Žiču. Zovu je i ,,Majkom svih crkava”. U njoj je krunisano čak sedam srpskih kraljeva, počev od prvog srpskog kralja Stefana Prvovenčanog. Ona krije mnoge tajne i legende, zbog kojih bar jednom morate da je posetite.

Čim kročite u dvorište manastira, ,,okupa” vas neka neobjašnjiva energija. Samim tim što prstima možete da dodirnete zidine koje su podignute još u srednjem veku, čini ovaj osećaj još jačim. Žiča pleni šarmom, dostojanstvom i mirom!

Impozantan manastirski kompleks ne može da vas ostavi ravnodušnim i prosto vas mami da krenete u istraživanje onoga što se tu nalazi. A nalazi se, verujte, mnogo toga, čitava istorija. Gotovo da poželite da zidovi, crkva, manastir mogu da pričaju…

Velika manastirska crkva odmah privlači pažnju, a u njoj ima mnogo zanimljivih detalja i ukrasa koje krase fasade crkve Svetog Spasa, severne kapele posvećene Svetom Savi i južne namenjene Svetom Arhiđakonu Stefanu. Svakako ne smete propustiti freske, koje su očuvane nekim ,,čudom”. U severnoj i južnoj pevnici očuvani su Apostoli, Raspeće i delovi Skidanja sa krsta, a u najznačajnije spadaju one nastale u periodu od 1309. do 1316. godine. Neke od njih su Uspenje Bogorodice na zapadnom zidu naosa, povelja Stefana Prvovenčanog i njegovog sina, kao i likovi apostola Petra i Pavla.

Život u manastiru

Život u samom manastiru budi se i pre izlaska tog prvog sunčevog zraka. Više od 40 monahinja je već od 4 sata ujutro na nogama, tada počinju svoje verske, ali i radne obaveze u održavanju manastirskog kompleksa. Kada zakoračite u portu ispred glavne crkve posvećene Vaznesenju Gospodnjem, obuzme vas prijatan osećaj spokoja, koji se još pojačava kada započnete razgovor sa bilo kojom od monahinja. Druželjubive, pune saosećanja, dodatno unose spokoj i neće se oglušiti ni o jednu vašu molbu, koliko god da ste znatiželjni. Posebno su ponosne na proizvode koje gaje na obližnjem polju oko manastira, kao i na proizvode koje same spravljaju kao što su sir, rakija, vino… Mi smo se poslužili čajem od divljih trava koje same skupljaju i suše.

Nakon prijatnog dočeka i blagoslova da smemo da snimamo i fotografišemo, u obilazak kompleksa povela nas je kustos Milica Jakovljević, trudeći se da ne izostavi nijedan detalj, što je prosto nemoguće ako pričate o manastiru koji već više od osam vekova piše istoriju jednog naroda:

Istorije Žiče

Manastir Žiča je zajednička zadužbina kralja Stefana Prvovenčanog, sina Radoslava i mlađeg brata Rastka Nemanjića (svetog Save), sa početka XIII veka, 1206-1220. godine. Posle sticanja samostalnosti Srpske pravoslavne crkve, 1219. godine, manastir je bio sedište prvog srpskog arhiepiskopa Save Nemanjića. U Žiči je 1217. godine krunisan kralj Stefan Prvovenčani, kao prvi kralj dinastije Nemanjić, čime je Srbija postala suverena država hrišćanskih zemalja toga vremena.

Kralj Stefan Prvovenčani je umro kao monah Simon i njegove svete mošti počivaju u manastiru Studenica. U manastiru Žiča su do 1253. godine krunisani i svi kasniji vladari slavne dinastije Nemanjić, kraljevi Stefan Prvovenčani, Radoslav, Vladislav, Uroš, Dragutin i Milutin, po čemu je grad Kraljevo dobio ime. Prema narodnom predanju manastir Žiča je poznat i kao svetinja sa sedam vrata, jer su prilikom svakog krunisanja srpskih kraljeva, otvarana nova vrata, kroz koja je vladar prilazio kruni.

U poslednjim decenijama XIII veka Žiča je oskrnavljena i razrušena posle pustošenja Tatara. Sedište arhiepiskopije je bilo preneto u Peć, ali je srpski kralj Stefan Uroš II Milutin (1282-1321) preduzeo radove na obnovi razrušenog manastira. Za vreme otomanske vlasti manastir je često bio na meti napada. Više od 150 godina crkva manastira Žiče je bila bez krovnog pokrivača. Obnova zapuštenog manastira započinje od 1855. godine zahvaljujući trudoljubivom episkopu Joanikiju Neškoviću. Već 1882. godine u Žiči je krunisan kralj Milan Obrenović.

Najveće stradanje Žiča je doživela za vreme Drugog svetskog rata kada su Nemci bombardovali manastir. Deo severnog zida je do temelja bio porušen, a svi objekti koji su se nalazili oko crkve bili su zapaljeni. Nakon bombardovanja su vladiku žičkog Nikolaja Velimirovića odveli u internaciju u logor Dahau. Između Prvog i Drugog svetskog rata, manastir je doživeo veliku obnovu, a najopsežniji radovi na njegovoj konzervaciji izvedeni su nakon zemljotresa koji je tu oblast pogodio 1987. godine.

Arhitektura i slikarstvo

Velika manastirska crkva pripada takozvanoj raškoj graditeljskoj školi. Žiča predstavlja već potpuno sazreli arhitektonski prototip koji u tipološkom pogledu završava seriju spomenika formiranu od crkava Svetog Nikole, Đurđevih stupova i Studenice. Kao takva, bila je uzor za građenje mnogih crkava i manastira u kasnijim vekovima. Crkva Svetog Spasa je monumentalnih dimenzija za svoje doba, sa oltarskim prostorom usmerenim prema severoistoku. Osnova crkve ima oblik slobodnog krsta. Dužina osnove je 44 m, među najvećim u Srbiji srednjeg veka. Istočno od glavne crkve nalaze se još i crkva Svetog Petra i Pavla iz 14. veka, kao i crkva bele boje posvećena Svetom Savi.

Freske u Žiči pripadaju različitim epohama. Od prvobitnog sloja fresaka iz 1220. godine danas se razaznaju samo mali ostaci te dekoracije. Na južnom i na istočnom zidu prikazano je Raspeće Hristovo, a na ostalim zidovima očuvane su samo glave apostola.

Poseta manastiru

Veliki broj ljudi svakodnevno poseti manastir, a jedna od onih koja je tu ,,stalni gost” je Maja Kovačević iz okoline Kraljeva, majka 11. dece, koju smo pitali kako će proslaviti dan Svetog Save.

Zato putujte sa nama i posle nas, obiđite Srbiju i njene dragocenosti. A već za dve nedelje vodimo vas u novu avanturu.